อีกงานที่ได้รับความสนใจทั้งจากคนไทยและชาวต่างชาติที่ชื่นชอบภาพวาดทางพฤกษศาสตร์คือ Flora of Southeast Asia 2022 ซึ่งจัดขึ้นที่ สวนพฤกษศาสตร์ ประเทศสิงคโปร์ เมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน 2565 ถึง 15 กุมภาพันธ์ 2566 เพื่อเฉลิมฉลองความหลากหลายของพืชพรรณท้องถิ่นในพื้นทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นับเป็นความร่วมมือครั้งแรกในการจัดงานนิทรรศการระหว่างชมรมศิลปินผู้วาดภาพทางพฤกษศาสตร์ประเทศสิงคโปร์กับประเทศอินโดนีเซีย ไทย และ ฟิลิปปินส์ ซึ่งภายในนิทรรศการมีศิลปินไทย 21 คนเข้าร่วมแสดงผลงานภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ และมีศิลปิน 8 ท่านได้รับประกาศนียบัตรด้านความถูกต้องตามหลักภาพวาดทางพฤษศาสตร์และด้านการใช้เทคนิคการวาดภาพสีน้ำด้วย ทำให้เราได้รู้ว่าฝีมือการวาดภาพทางพฤษศาสตร์ของคนไทยก็โดดเด่นไม่แพ้ใครเหมือนกัน

    ในอดีต ภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ถือเป็นเครื่องมือหนึ่งสำหรับการบันทึกที่สำคัญต่อการศึกษาค้นคว้าทางวิทยาศาสตร์เป็นอย่างมาก โดยเริ่มเป็นที่รู้จักในช่วงศตวรรษที่ 16 เมื่อมีการใช้ภาพวาดต้นไม้ ดอกไม้ในการจดบันทึกความรู้ทางการแพทย์ และหนึ่งในศิลปินที่เป็นบุคคลสำคัญต่อภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ คือ ลีโอนาร์โด ดาวินชี ผลงานของเขาทำให้ผู้คนสนใจในการศึกษาพืชมากขึ้น หลังจากนั้นจึงเกิดการทำงานร่วมกันระหว่างนักวาดภาพประกอบกับนักพฤกษศาสตร์ เพื่อให้ภาพวาดมีความถูกต้องตามหลักวิทยาศาสตร์ นำไปสู่อิทธิพลของการสร้างสรรค์งานศิลปะที่เอื้อประโยชน์ต่อวิทยาการทางวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ จนกลายเป็นพื้นฐานของการวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ในยุคปัจจุบัน

    หนึ่งในผู้เชี่ยวชาญด้านการวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ของไทยคือ ศันสนีย์ ดีกระจ่าง เธอเล่าว่า วัยเด็กใช้ชีวิตและเติบโตอยู่ที่บ้านของคุณปู่คุณย่า ซึ่งล้อมรอบด้วยสวนที่เป็นธรรมชาติ ทำให้ได้เรียนรู้และรู้จักต้นไม้ใบไม้ และเริ่มสนใจวาดรูปต้นไม้ดอกไม้ตั้งแต่เด็ก เมื่อโตขึ้นจึงรู้ว่าสิ่งที่ตนสนใจเรียกว่าภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ ซึ่งเธอเคยส่งผลงานภาพวาดเข้าประกวดในระดับนานาชาติหลายครั้ง แล้วได้รับรางวัลจากประเทศอังกฤษ สกอตแลนด์ ออสเตรเลีย และ เกาหลีใต้ มาแล้ว

    ปัจจุบันศันสนีย์เป็นศิลปินนักวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ (Botanical Illustrator Artist) ซึ่งทำงานร่วมกับนักพฤกษศาสตร์ เพื่อวาดรูปให้กับสวนพฤกษศาสตร์ นักพฤกษศาสตร์ หรือนักสะสมต้นไม้และภาพวาด โดยเธอเปิดคอร์สสอนการวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ถ่ายทอดความรู้ให้กับคนทั่วไปที่สนใจด้วย

    ส่วนอีกภาพที่เราอยากเอามาให้ชมกัน คือภาพ บุกบางกอก ไม้ล้มลุกที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย ซึ่งมีดอก ผล เกสร ภาพตัด เมล็ด และก้าน เป็นองค์ประกอบในภาพ เป็นผลงานของ สรวิศ อารีนิจ ผู้สนใจภาพวาดทางพฤกษศาสตร์จากการอ่านหนังสือภาพประกอบที่เกี่ยวกับต้นไม้และสัตว์ตั้งแต่เด็ก ในช่วงที่เขากำลังศึกษาอยู่ในคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สาขาสถาปัตยกรรมภายใน สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า เจ้าคุณทหารลาดกระบัง มีโอกาสเรียนวิชาเลือกเกี่ยวกับพรรณไม้ต่างๆ ทำให้เขาเริ่มศึกษาพืชชนิดต่างๆ อ่านบทความวิจัย ทดลองปลูกด้วยตัวเอง แล้วฝึกฝนเพื่อเป็นศิลปินนักวาดภาพพฤกษศาสตร์อิสระควบคู่กับการทำงานเป็น นักออกแบบครัว (Kitchen Designer) ไปพร้อมๆ กัน

    พอศึกษาเรื่องนี้มากๆ เข้า ผลงานภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ที่สวยงามก็ดึงดูดให้เราสนใจและเข้าถึงความมหัศจรรย์ของพืช และกลายเป็นแรงบันดาลใจให้เราเริ่มศึกษาวิธีการวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ด้วยตัวเองบ้าง เราตัดสินใจเลือก กระดุมทอง ซึ่งเป็นพืชไม้เลื้อย มีดอกสีเหลืองขนาดเล็กน่ารัก สามารถพบเห็นได้ทั่วไปและออกดอกตลอดทั้งปี มาเป็นตัวอย่างในการลองวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ดูสักครั้ง

    การวาดภาพทางพฤกษศาสตร์เป็นกระบวนการหนึ่งในการวาดภาพทางวิทยาศาสตร์ที่ค่อนข้างซับซ้อน ต้องใช้ความรู้ทางพฤกษศาสตร์มาประกอบการวาดภาพ เราจึงเริ่มจากศึกษากระดุมทองด้วยสายตา แล้วสเก็ตช์รายละเอียดต่างๆ เพื่อการทำความเข้าใจต้นกระดุมทองให้มากขึ้น

    หลังจากลองสเก็ตช์ภาพเพื่อศึกษาต้นกระดุมทองแล้ว ก็เป็นขั้นตอนของการจัดองค์ประกอบภาพและลงสี ซึ่งก็สนุกไม่แพ้กัน เราเลือกจะปล่อยเส้นร่างไว้ส่วนหนึ่งเพื่อทิ้งร่องรอยความเป็นภาพร่างเอาไว้ด้วย

    เรารู้สึกว่าการได้คลุกคลีกับต้นไม้ชนิดใดชนิดหนึ่งบ่อยๆ ทำให้เรารู้จักสังเกตรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ ของต้นไม้ ดอกไม้ ยิ่งไปกว่านั้นยังทำให้รู้สึกว่าต้นไม้เป็นสิ่งมีชีวิตที่น่ารัก สวยงาม จนอยากให้ผู้คนหันมาให้ความสำคัญกับพืชพรรณต่างๆ มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นพืชใกล้สูญพันธุ์หรือพืชที่พบเห็นได้ทั่วไปก็ตาม

    ใครที่อ่านบทความนี้แล้วสนใจอยากลองวาดหรือลองชมภาพแบบนี้บ้าง สามารถติดตามข่าวความเคลื่อนไหวเกี่ยวกับการจัดนิทรรศการภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ทั้งในและต่างประเทศได้ทาง เครือข่ายวิทย์สานศิลป์ (Sci-Art Network) และติดตามผลงานภาพวาดทางพฤกษศาสตร์ของศิลปินไทยได้ทาง ชมรมพฤกษศิลปินไทย (Thai Botanical Artists)

    ถ้าใครมีความสนใจหรือมีประสบการณ์ในการวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ สามารถแวะมาแบ่งปันผลงานหรือบอกเล่าเรื่องราวความประทับใจและประสบการณ์ดีๆ กับเราได้ที่ #happeningmakeyousmile